VAV sistemleri tüm dünyada geleneksel sabit hacimli (CAV) sistemlere göre enerji tasarrufu sağladıkları için giderek daha fazla kullanılıyor. VAV sistemleri merkezi bir hava işleme ünitesi (klima santrali) ile birlikte çalışırken havası koşullandırılan ortamda ısı değiştirici ve sesli çalışan fanlara gerek kalmaz. VAV sistemi soğutma ihtiyacına göre besleme havasının miktarını, hassas hava akış hissedicileri ile kontrol eder ve değiştirir. Hava akışı ve dolayısıyla soğutma miktarı her ortam için ayrı kontrol edilebilir.
Değişken Hava Hacimli (Debili) (VAV- Variable Air Volume) hava çıkış üniteleri (terminal), basınçtan bağımsız olarak hava hacmini hassas olarak ölçer ve kontrol eder. Isı yüküne bağlı olarak hava hacmini kontrol eder.
Bu tip hava çıkış ünitelerine “VAV terminali”, “VAV Kutusu” ya da “VAV Ünitesi” denir.
VAV İstenen Teknik Özellikler
• Sistemin verimli çalışması için VAV kutusunda basınç kayıpları düşük olmalıdır.
• Odanın tavanına yerleştirileceği için, konfor koşulları bakımından ses seviyesinin olabildiğince düşük olması beklenir.
• Yer durumu ve yerleştirme kolaylığı için boyutları küçük olmalıdır.
• Damper kanatlarının şekli önemlidir. Oval biçimli damper kanatları doğrusal (lineer) kontrol karakteristiği için uygundur.
• Ek ısıtma bataryası seçenekli hava dağıtım kutusu (plenum).
VAV Ek Isıtma
VAV üniteleri odadaki asma tavana yerleştirilir ve bir kanalla ana besleme hava kanalına bağlanır.
Odadaki ısı yükündeki değişikliklere göre odaya beslenme havasının, odanın daha fazla soğumaması için ısıtılması gerekir. Bunun için VAV ünitelerine, isteğe bağlı olarak, bir veya daha fazla dairesel muf bağlantılı (spigot) çıkış ve elektrikli veya sıcak sulu ek ısıtma bataryaları olan hava dağıtım toplama kutusu fabrikada yerleştirilebilir.
Soğuk besleme havası bu kutunun içindeki elektrikli veya sıcak sulu yeniden ısıtma bataryasından geçirilerek ısıtılır. Yeniden ısıtma bataryası ayarlanabilir ve sıcaklık sensörlü bir termostat ile kontrol edilir.
Oda sıcaklığı ayar değerinin altına düşünce ısıtma bataryası devreye girer, besleme havasını ısıtır ve oda sıcaklığı ayar değerine yükselince devreden çıkar. VAV ünitesinden çıkan hava, üniteye esnek kanallarla bağlı bir veya daha fazla hava dağıtıcısından (diffuser) ortama beslenir.
VAV kontrolünde en düşük ve en yüksek hava hacmi ile, eğer varsa, ek ısıtma bataryasında ısıtılan havanın en düşük hacmi önceden fabrikada ayarlanır.
Odada bulunan kişi oda ısısını termostat vasıtasıyla ayarlar, ondan sonra VAV ünitesi, oda ısısını sabit tutmak için, belirlenmiş en düşük ve en yüksek hacim değerleri içinde kalarak, hava hacmini değiştirir. Eğer iç ve/veya dış ısı yükü yükselirse, besleme hava hacmi yükselir. Isı yükü düştüğü zaman, besleme hava hacmi azalır. Isı yükü, en düşük hava hacminde sağlanan oda sıcaklığının altına düşerse, VAV kontrolü ek ısıtma bataryasını devreye sokar ve besleme havasını ısıtarak oda sıcaklığını ayı düzeyde kalmasını sağlar.
Değişken hacimli bir sistemde hava çıkışı tam doğrusaldır. Odaya beslenen hava miktarı teorik olarak %0 ile 100 arasındadır. Ancak pratikte bu aralığının %40 ile 100 arasında olması beklenir.
VAV ünitesi seçilirken en düşük hava hacmi için iki ölçüt çok önemlidir; en düşük gerekli taze hava miktarı ve besleme dağıtıcısının yeterli hava dolaşımı yaratabileceği en düşük hava miktarı. Ayrıca besleme havasının yayıcılardan çıkış hızı da dikkate alınmalıdır. Odaya beslenen hava miktarı ve havanın çıkış hızı gerekenden çok düşük olursa odadaki hava dağılımı ve hareketi yeterli olmaz. Besleme havası dağıtıcıdan çıkınca oda içinde yayılamadan aşağıya doğru düşer ve odanın bu bölümünde hava hareketi olurken diğer bölgelerde hava durgun halde kalır. İstenilen konfor koşulları sağlanamaz.
Tersine odaya beslenen hava miktarının ve hızının yüksek olması odada insanların kullandıkları ortamlarda rahatsız eden hava akımlarına neden olur.
Isıl konfor, sadece değişken hava sıcaklığı sağlayabilen hava yayıcılarının seçimine bağlı değildir. Bunun yanı sıra hesaplanan iç ve dış ısı yükleri esas alınarak odaya beslenmesi gereken en yüksek hava hacmi de doğru olarak belirlenmelidir.
Son olarak iyi bir hava dağıtımı için VAV ünitesinin istenen gerekleri karşılayacak özelliklere ve kapasiteye sahip olması gerekir. Aynı zamanda hava dağıtıcıların tavandaki yerleşim planları da hava dağıtımını etkiler. Besleme havasının ve VAV ünitesinin özellikleri yeterli olsa da uygun yerleştirilmemiş hava dağıtıcılar yetersiz hava beslenmesine neden olur.
